MIKROPLASTIKOAK ELIKAKATEAN. ARAZO OROKOR BAT

“2050erako, arrainak baino plastiko gehiago egongo da ozeanoetan baldin eta jendeak ez badio uzten material horrekin eginiko erabilera bakarreko produktuak erabiltzeari, hala nola zorroak eta botila”. NBEk iragarri du hori duela gutxi, munduko herritar guztiei erakusteko zer-nolako arazo larria dakarren plastikoen ugaritzeak.

NBEren Ingurumenerako Programaren (PNUMA) arabera, plastikoen kutsadura leku guzti-guztietan dago, hasi Indonesiako hondartzetatik eta Ipar poloko ozeanoaren hondoraino, eta elikakatean gora egiten ari da, gure mahaira bertara iritsi arte.

Mikroplastikoak arriskutsuak izan daitezke itsas espezieentzat bereziki, eta itsas espezieok, era berean, elikakatean sartzen diren beste substantzia kimiko toxiko batzuk transmiti litzakete.

Hori dela eta, plastiko-mikropartikulen kontzentrazioa areagotzea, batik bat itsasoetan, arrisku gero eta handiagotzat jotzen da.

Zer dira mikroplastikoak?

Oro har, mikroplastikozko partikulak 5 milimetro baino gutxiago dituztenak dira.

Zientzia-literaturan, hainbat azterlanen arabera, mikroplastiko primarioak dira jatorrian 0,1 eta 5.000 mikra artekoak izateko fabrikatu diren material plastikoak

Bestalde, mikroplastiko sekundarioak zatiketatik eratorritakoak dira, eta nanoplastiko esaten zaie; elementuok ingeniaritzako materialetan ere izan dezakete jatorria, eta 0,001 eta 0,1 mikra artekoak izan ohi dira.

Partikula mikroplastikoak bi iturritatik datoz batez ere:

-Plastikoak fabrikatzeko prozesuan erabilitako plastiko-erretxinaren pikorrak, edo granailatzeko makinetarako, aurpegiko esfoliatzaile kosmetikoetarako eta abarretarako urratzaile gisa berariaz fabrikatutakoak.

-Objektu plastikoak -batez ere zaborretakoak- pixkanaka hondatzetik eta desintegratzetik sortutako plastiko zatiak, honako hauek barne: bilgarriak, arropak, etxean erabiltzeko gauzak (adibidez, hortzetako eskuilak eta bizar-aitzurrak), eraikuntzarako materialak, etab.

FAOren arabera, 1950ean ez zegoen ia mikroplastikorik, eta orain, berriz, urtean 250 milioi tonatik gora sortzen dira; horietatik hainbat itsasora iristen dira azkenean. Plastikoak batik bat hondartzetan degradatzen dira, olatuen kolpeek eta izpi ultramoreek lagunduta, eta prozesua ia-ia eten egiten da itsasoaren hondoraino iristen diren partikulen kasuan.

Zein izango litzateke mikroplastikoen arrisku nagusia?

Osasun publikorako arrisku nagusia da mikroplastikoak elikakatean sar daitezkeela eta partikula horiek dituzten elikagaiak substantzia kimiko toxikoekin kutsa daitezkeela.

Era berean, mikroplastikoak arriskutsuak dira itsas espezieentzat batez ere, eta, gaur egun, ingurumenerako garrantzi handiko arazo bat da hori.

Plastikoaren presentzia aurkitu da itsas hegazti askotan, baita lehorreratutako ugaztunetan ere. Halaber, dokumentatu da arrain-espezie ugarik irensten dituztela plastikoak; espezie horietako asko, gainera, garrantzitsuak dira merkataritzari dagokionez. Horrez gain, partikula plastikoak aurkitu dira krustazeoetan eta kusku biko moluskuetan (muskuiluak, ostrak, etab.), eta zuntz sintetikoak ere aurkitu dira itsas zizareetan. Ikusi da tamaina txikiko planktonak ere plastiko-partikulak kontsumitzen dituela.

EFSAko adituen talde batek egindako ebaluazio baten arabera, mikroplastikoek batez beste % 4 izan dezakete gehigarrietan, eta plastikoek kutsatzaileak xurga ditzakete.

Gainera, frogatu da elikakatean zehar transferi daitezkeela kutsatzaileak, hala nola kutsatzaile organiko iraunkorrak, eta ikusi da, halaber, biometatze-prozesu bat gertatzen dela. Nagusiki honako gehigarri plastiko eta kutsatzaile adsorbatu hauei buruzko informazioa dago eskura: ftalatoak, A bisfenola, difenil etek polikromatuik, hidrokarburo aromatiko poliziklikoak (HAP) eta bifenilo polikloratuak (PCB).

Bestalde, itsas organismoetan eginiko ebidentzia esperimentalaren arabera, mikroplastikoek elikakateko maila desberdinen artean transferituak izateko gaitasuna dute. Esate baterako, itsas jatorriko pentsuak (irinak) hegaztien eta txerrien abeltzaintza-ekoizpenean erabiltzen dira, eta, beraz, baliteke partikula mikroplastikoak itsas jatorririk ez duten elikagaietan ostatu hartzea.

Zer neurri ari dira hartzen arazo honi aurre egiteko?

Litekeena da ozeanoetan gero eta plastiko-hondakin gehiago egotea; izan ere, plastikoen kontsumoa areagotzen ari da ezinbestean, eta munduko toki askotan oraindik ere ez dituzte hondakinak behar bezala berrerabiltzen, birziklatzen eta kudeatzen.

Hori dela eta, Nazio Batuen Biltzar Nagusiak ekintzarako deia onartu zuen, ekainaren hasieran Ozeanoen Konferentzian adostu ondoren. Agiri horrek adierazten du NBEko estatu kideek konpromisoa dutela ekosistema horien osasunaren eta produktibitatearen gainbehera geldiarazteko eta ekosistema horiek babesteko eta lehengoratzeko.

Horrez gain, agerian uzten du ozeanoak kutsatuta eta plastikoz eta zaborrez beteta daudela, eta arrain-populazioak galtzen -eta, are, desagertzen- ari direla.

Ekintzarako deiak azpimarratzen du, alde batetik, konpromisoa dagoela 2030eko Garapen Iraunkorrerako Helburuetako 14. puntua betetzeko (ozeanoei buruzkoa), eta, bestetik, epe luzerako neurriak hartu behar direla.

ITURRIA: ELIKA

Greenpeacen txostena “Plásticos en los océanos”