GAZTEAK, FAMILIA NEKAZARITZAREN ETORKIZUNA

GAZTEAK, FAMILIA NEKAZARITZAREN ETORKIZUNA

Aurten ere, CRAFek (Familia Nekazaritzako Eskualde Batzordea) eta Munduko Landaguneak, elkarlanean, ‘Gazteak, familia nekazaritzaren etorkizuna’ antolatu zuten joan den ostegunean, abenduak 1, Bilboko Euskalduna Jauregian.

Zertan datza Munduko Landaguneak?

Familia-nekazaritza eta landa-garapen iraunkorra sustatzen dituen mundu mailako sarea da, hainbat erakunde eta ikerketa-zentroz osatua. Bost kontinenteetan 35 milioi familia-nekazari baino gehiago ordezkatzen dituzten elkarteak biltzen ditu, eta ehunka kanpo-erakunderekin lankidetza-harremanak ditu.

Noiz eratzen da?

Gasteizen, 1998ko azaroaren amaieran burututako Merkataritza eta Landa Garapenari buruzko Nazioarteko Biltzarraren ondorioz,denborarekin jarraitzeko asmoz, proposatutako jarduerak gauzatzeko.

Eta zeintzuk dira berorren helburuak?

Xede nagusia da familia-nekazaritza eta landa-garapen iraunkorra sustatzea planeta osoan. Horrez gain, politika publiko hobeak sustatzeko egiten du lan, lehen sektorean eraginkortasunez ezartzeko, askotariko zereginetan genero-ekitatea bermatzeko, gazteek nekazaritzan eta landa-garapeneko prozesuetan parte har dezaten bultzatuz eta eremuan lan egiten duten erakundeak indartzen eta ahalduntzen laguntzeko.

Munduko Landaguneak Nazio Batuek 2014an Familia Nekazaritzaren Nazioarteko Urtea (AIAF) izendatzearen aldeko kanpainaren buru izan zen. Prozesu horrek 2019-2028 hamarkadan indarrean jarraitzen du, eta nekazaritzan aritzen den kolektiboaren egoera eta baldintzak hobetzea du helburu.

Ibilbidearen aintzatespenak

20 urte baino gehiago daramatzan honetan, MLk hainbat aitorpen lortu ditu eta bere lana garatzeko espazio garrantzitsu bat lortu du nazioarteko erakundeen aurrean.

Horrela, 2015ean Jacques Diouf saria jaso zuen, FAOk (goseari amaiera emateko nazioarteko ahaleginaren buru den NBEko agentzia), elikagaien segurtasun ezaren aurkako borrokan ekarpen esanguratsua egiten duten erakundeei bi urterik behin ematen diena. Batzorde horrek baimena eman zion bere hitzaldietan parte hartzeko, bai eta Elikagaien Segurtasun Batzordean parte hartzeko ere. Gainera, kontsulta-estatus berezia du NBEko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren aurrean, eta, horri esker, definitutako proposamenak bidali ditzake.

Ekitaldiaren balorazioak

Gazteen artean nekazaritza-jarduera garatzeko neurriak, programak eta estrategiak eztabaidatu ziren, nekazaritza-sektoreak dituen azken erronka eta desafioekin lotuta.

Euskadiko sektoreko eragileen ordezkariak izan ziren bertan, EAEko eta Europako erakundeetako ordezkariekin batera. Kanada eta Uruguaiko gazte programen koordinatzaileek ere parte hartu zuten, gazteen partaidetza sendotzeko beste proposamen batzuk jasotze aldera, hain justu.

Hausnarketa-topaketa bat izan zen, nekazaritzako elikagaien sektoreko eragile, kudeaketa-zentroetako teknikari, elkarte, kooperatiba, administrazio publiko, gazte eta, oro har, kontsumitzaileentzat.

Hasierako solasaldietan, Nekazaritza, Arrantza eta Elikagai Politikako sailburuorde Bittor Orozek nabarmendu zuen gazteriaren belaunaldi-erreleboak duen garrantzia, landa-sektore bizia eta familia-nekazaritza lehiakorraren eredua bermatzeko. Euskadin, familia-nekazaritza sektore estrategikoa da, erronka handiak ditu, baina, aldi berean, aukera paregabeak ere bai. Izan ere, pandemiak tokiko elikadura-sistemak izateko beharra agerian utzi du, eta hori familia-nekazaritza lehiakor eta iraunkor baten bidez bakarrik egin daitekeela azpimarratu zuen.

Ildo horretan, adierazi zuen gazteak behar dutela izan sektoreak dituen erronkei erantzuteko aldaketaren protagonistak. Sentsibilitate eta ezagutza zehatzaren bidez, klima-aldaketari, elikagaiak alferrik galtzeari, lehengaiekiko mendekotasunari edo gehiegizko populazioari aurre egin beharko diete.

Bestalde, Martin Uriartek, WRFko presidenteak, ziur gazteak sektorean sartzen direnean baliabide, eskumen, sare, kapital, teknologia eta merkaturatze- eta kudeaketa-jardunbide jakin batzuk eskaintzen dituztela, eta horien ondorioz berrikuntza handia sortzen dela.

Jardunaldiaren garapena

Laura Lorenzok, WRFko zuzendariak, ‘Landa eremuko Gazteriari eskainitako Politika Publikoak’ azterlanaren emaitzak aurkeztu zizkigun. Bertan, nekazari gazteek aurre egin beharreko erronketako batzuk jorratzen dira, batez ere, errentagarritasuna ziurtatu eta ekoizpenera edo etengabeko kalitatezko prestakuntzara iristearekin lotutakoak alegia. Belaunaldien arteko ordezkoa ere erronka komun eta erabakigarria da nekazaritza-sektorearentzat, arloaren zahartze azkarrarekin eta landa-eremuen despopulatzearekin eta uztearekin lotuta.

Landa-gazteriari buruzko politika publikoetarako gomendioen artean, honako hauek nabarmentzen dira: sektore eta erakundeen arteko ikuspegiaren beharra, ekintzailetzari etengabe laguntzea eta gazteek prozesu eta bestelako elkarteetan aktiboki parte har dezaten sustatzea. Aztertutako herrialde guztietan (Txile, Australia, Kanada, Uruguai eta EB, arreta berezia Euskadin jarrita), landa-eremuko gazteen aldeko ekintzaren eta nekazaritza-jarduera gaztetzeko bultzatzearen oinarriak honako hauek lirateke: finantzaketa egokia eskuratzea, etengabeko prestakuntza, politiken jarraipena, belaunaldien arteko erreleboa bultzatzea eta beste nekazari batzuekiko trukea sustatzea.

Nekazaritza Politika Bateratua (NPB)

NPB nekazaritzaren eta gizartearen arteko loturan datza, Europa eta bertako nekazarien artekoa. Duela 60 urtetik indarrean dagoen ekimena da, EBko herrialde guztiak barne hartzen dituena, eta bere aurrekontuan jasotako baliabideen bidez kudeatu eta finantzatzen da.

Hauexek helburuak:

-Nekazariei laguntzea eta produktibitatea hobetzea, elikagai eskuragarrien hornidura egonkorra ziurtatuz.

-Europar Batasuneko nekazariei zentzuzko bizi-maila bermatzea.

-Klima-aldaketaren aurkako borrokan eta natura-baliabideen kudeaketa iraunkorrean laguntzea.

-EB osoko paisaiak eta landa-eremuak kontserbatzea.

-Landa-ekonomiari bizirik eustea, nekazaritzako elikagaien industria eta lotutako sektoreetan enplegua sustatuz.

Biolur nekazaritza eta abeltzaintza ekologikoa sustatzeko Gipuzkoako elkartearen arabera, Euskadin dauden 15.500 baserritatik, 6.000 bakarrik kobratzen dituzte NPBren laguntzak. Era berean, azpimarratu zuten sektorean aritzen diren pertsonen % 0,18 baino ez direla 25 urtetik beherako gazteak, eta horrek areagotu egiten du etorkizuneko belaunaldiak zeregin horiek betetzera animatzeko beharra.

GazteNet-ek, bestalde, 40 urtera arteko gazteentzako laguntzak eskaintzen ditu. Aholkularitza-prozesu batean oinarrituta daude, jardueraren hasieratik amaiera arte. Eskaera egin aurretik, prestakuntzaren gutxieneko ordu batzuk ezartzen dira (100) 200etik guztira.

Nekazaritza-sektorean ekiteko zeharkako ikastaroa da. Besteen artean, ekonomia eta finantza-kudeaketa, marketing eta merkaturatzea, lan egingo den eragile guztien ezagutza, laguntza-planak eta erreferenteak eta kasu praktikoak ezagutzea hartzen ditu barne.

Klima-aldaketa eta biodibertsitatearen galera, berehalako arriskuak

Euskadiko Gazteriaren Kontseiluak 16 eta 30 urte bitarteko pertsonei zuzendutako inkesta bat helarazi zigun, elikadura osasungarriari eta ingurumenari buruzkoa.

Ondorioztatzen da gehienek nahiago dutela landa-eremuan bizi, horrek dakarren lasaitasunagatik; aukera hori hautatzen ez zutenek, beren lanaren kokapena eta garraioarekiko komunikazioagatik zen bereziki.

Hirian bizi diren pertsonen kasuan, garapen iraunkorrari begira dituzten kezkak klima-aldaketa eta biodibertsitatearen galera dira, eta landa-eremuetan bizi direnentzat, berriz, elikadura osasungarria lortzea.

Ateratako emaitzetatik, positibotzat jotzen da tokiko produktuak kontsumitzeari gero eta garrantzi handiagoa ematea, eta landa eta hiri-tarteen arteko lotura handiagoa eskatzen dela. Era berean, azpimarratu behar da zenbait erantzunetan, batzuek ez dutela baztertzen landa-zereginetan murgiltzea, baldin eta egunen batean horrelako toki batean bizi badira.

Alde horretatik, abantaila gisa ikusten dute lurrarekiko eta animaliekiko lotura, naturarekiko askatasuna eta bizikidetza, edo norberarentzat lan egitea.

Zailtasun gisa, ordea, inbertsio ekonomikoak eta errentagarritasun eskasa, ezagutza eza, denbora librearekin eta burokraziarekin kontrastean.

Baliabideen sustapena eta bateragarritasun zabalagoa

Sindikatuek familia-bizitzarekiko bateragarritasun handiagoa eskatzen dute, baita landetatik ateratzeko eta sozializatzeko ordu gehiago izatea ere. Gainera, baserrien jarduera zabaltzeko sareak proposatzen dituzte tresna gisa. Badakigu ekoizten, ez ordea gure produktuak merkatuan saltzen. Langileak doitasunezko nekazaritza metodo berritzaileetan trebatu behar dira, hazia iraultzeko eremu zehatza GPS eta droneekin lokalizatuz, esaterako.

100 emakume baino gehiagok identifikatu dituzte beren lidergoa indartzeko prestakuntza-premiak

Munduko Landa Foroak partaidetza-prozesu bat gauzatu du familia-nekazaritzako erakunde, emakume-elkarte eta bost kontinenteetako Familia Nekazaritzako Batzorde Nazionalen (FNBN) 100 emakume baino gehiagorekin, emakume nekazari familiarren gaitasunak ahaldundu eta indartuko dituzten programen garapena burututa, dituzten beharrak eta lehentasunak identifikatzeko. Prozesu hori Familia Nekazaritzarako Nazio Batuen Hamarkadaren (2019-2028) barruan kokatzen da.

Azken urteotan egin diren jarduera aipagarrienak, parte hartzeko ibilbide-orri bat eraikitzea, FNBNren esparruan (2020), eta politika publikoen esperientzia arrakastatsuak eta landa-eremuko emakumeen lidergoa elkar trukatzea (2021) izan dira.

2022an egindako partaidetza-prozesuak agerian utzi du familia-nekazaritzako erakundeetako emakume liderrek interes handia dutela beren gaitasunak indartzen jarraitzeko, emakumeen lidergoa eta ahalduntzea sustatuko duten trebakuntza-programen bidez. Emakumeek beren trebetasunak garatzen eta indartzen jarraitzeko identifikatu dituzten lehentasunezko gaiak familia-nekazaritzarako politika publikoekin, eraginarekin eta lidergoarekin daude lotuta nagusiki.

Familia-nekazaritzako erakundeek garatutako prestakuntza-esperientziek erakusten dutenez, landa-eremuko emakumeen gaitasunak eta lidergo-rola indartzeak eragin zuzena dute erakundeetan eta politika publiko nazionalen ziklo osoa genero-berdintasunerantz jotzeko aukeran.

Ildo horretan, ondorioztatu zen familiako emakume nekazariak ahalduntzeko eta gaitzeko programak lehentasunezko estrategia direla, eta honako hauek hartu beharko liratekeela kontuan:

-Emakumeek aldaketa-eragile gisa egiten duten ekarpen izugarria eta betetzen duten rola;

-Testuinguruaren araberako behar espezifikoak ulertzea, aurre egin beharreko oztopo eta erronkak aintzat hartuta.

-Landa eremuko emakumeen aldeko politika publikoak aldatzeko, gaitasunak zabaldu eta indartzeak emakumeengan duen eragin handia aitortzea;

-Emakume eta familia-nekazaritzaren erakundeek metatutako esperientzia nagusia aitortzea, gaitasunei balioa ematea eta horiek hedatzea;

-Trebakuntza-programak berrikusi eta aztertzea, emakumeek identifikatutako behar eta lehentasunetara egokitzeko eta, horrela, haien eskaerei erantzuteko;

-Emakumeak beren garapen-prozesuen protagonista bihurtzea eta haiekin lankidetzan aritzea, gaikuntza-programak diseinatzeko;

-Hainbat eskualde, herrialde eta erakundetako emakumeak inplikatuko dituzten elkarrizketa eta hausnarketa-eremuak sustatzea, beren esperientziak partekatu, jardunbide egokiak aitortu eta programa arrakastatsuak errepikatzeko aukera izan dezaten;

-Emakume eta gizonezkoen parte-hartzea eta lankidetza egotea prozesu guztietan, aldaketa eraldatzaileak eta emakumeen bizitzan eragin jasangarria lortzeko.

Funtsezkoa da FNBNren Ekintza Plan Globalaren oinarri hau lantzen eta indartzen jarraitzea, hura ezartzeko estrategiak definituz, landa-eremuko emakumeek euren eskubideen aldeko borrokan duten esperientzia zabala kontuan hartuta. Beharrezkoa da lorpen horietan urratsak ematea eta familia-nekazaritzako erakundeetan emakumeen gaitasunak indartzen jarraitzea, euren ahalduntzea, lidergoa eta parte-hartzea sustatuz erabakiak hartzeko guneetan.

Azkenik, gure mugetatik harago, Julie Bissonnette Quebeceko Nekazari Gazteen Federazioko presidentea bat dator esatean lurra baliabide mugatua eta berriztaezina dela, eta lan-merkatuan sartzeko aukera gutxiago dituzten gazteen eskura jarri behar dela. Bestela, landa-eremua maizago uzteko arriskua egongo dela aurreikusten du.

Horrez gain, Uruguaitik, Elisa Rodríguez hizlariak, emakume gazteei zuzendutako landa-eremuko emakume liderren ikastaroa aurkeztu zigun, Nekazaritza eta Abeltzaintza Politiken Genero Plan Nazionalaren parte.