Informazioaren teknologien erabilerak azken urteotan izan duen hedapen zabalak interkonektatutako gizarte batean gehien erabiltzen diren hedabide bihurtu ditu sare sozialak.

Post honetan, gaiari buruz hitz egitea erabaki dugu, arreta adingabeen babesean jarrita. Zer arrisku dauden eta nola kontrolatu behar diren, modu seguruan erabiltzen laguntzeko.

Testuinguruaren kokapena

Nerabeen %90 baino gehiagok erabiltzen du aldizka ordenagailua, ia modu unibertsalean alegia, eta % 85 inguruk Internet egunerokoan. Horrelako tresnetara iristeko erraztasun eta haiekiko ohikotasun horrek arrisku batzuk dakartza, eta ez da beti behar adina informazio jasotzen. Era berean, ez dituzte guztiz ezagutzen praktika jakin batzuk izan ditzaketen ondorio pertsonal eta legalak. Are gehiago, ez dute kontuan hartzen hirugarren baten eskura jartzen den edozein informazio, inguruneak ematen duen erraztasunagatik, beste testuinguru batean baliatu daitekeela, aipatu hirugarren pertsonak edo eurak propio kaltetzeko.

Askotan ematen diegu seme-alabei mugikorra edo tableta entretenitzeko, familian gaudenean asper ez daitezen. Une horretatik aurrera, mugarik ezartzen ez bada, informazio, harreman eta eduki ugari eskura ditzakete.

Euren ongizate fisiko eta mentalari eragiten dion edozein egoera goiz identifikatzea da helburua. Funtsezkoa da emozioei erreparatzea, batez ere umore-aldaketei edo sareko erabilera intentsiboko aldien ondoren lekuz kanpoko gertatutako erreakzioei. Jokabide horiek beren jarreran eta interakzioan islatzen diren arazoak adieraz diezazkigukete, teknologiak berez eragiten ez dituenak.

Arriskurik larrienak haurraren osotasun fisiko eta emozionalari eragiten diotenak dira, bereziki ziberbullyinga, groominga eta sextinga. Jarraian, bakoitza zer den azalduko dugu labur-labur:

Ziberbullying

Sareko jazarpen gisa ezagutzen da. Irismena, hedapena eta masifikazioa direla eta, eguneroko bizitzako esparru askotan gerta daiteke.

-Akademikoan: nerabezaroan eta unibertsitatean, edozein prestakuntza gehigarrian (hizkuntzak, ikastaro osagarriak, etab.).

Sareek aspalditik ahalbidetzen dute profilak dibertsifikatzea, ikastetxe eta unibertsitatearen arabera, besteak beste. Horrela, bilatzailearen bidez, pertsona bat aurkitu zaitzake, biktima eta inguruneari buruzko informazioa lortuz.

-Profesionalean: egun, enpresa gehienek webgune eta helbidea dituzte, eta elkar konektatutako plataformekin lan egiten dute.

-Soziala eta sentimentala: atal akademikoan gertatzen den bezala, familiako gazteenek batez beste 3 ordu baino gehiago igarotzen dituzte elkarrizketan aritzen diren gailuekin, sarbidea mota guztietako edukietara dutelarik.

Grooming

Zalantzarik gabe, kontuan hartu beharreko beste praktika bat da elkarreragin-maila guztietan gaiaren larritasunagatik: sexuaz hitz egin eta material intimoa lortzean datza, baita sexu-topaketak izatearekin ere.

Normalean, heldu bat haur edo nerabe batekin harremanetan jartzen da, poliki-poliki bere konfiantza lortu eta jarduera horretan inplikatzeko. Abusatzaileak adingabe baten plantak egin ohi ditu, mintzaira biktimaren adinera egokituz.

Sexting

Fenomeno hori testu-mezuak agertzearekin batera hasi zen. Ingelesezko “sex” eta “texting” akronimoan du jatorria kontzeptuak, eta mugikorraren bidez eduki erotiko edo pornografikoak bidaltzeari dagokio.

Hasiera batean SMS-ak baino ez ziren baliatzen, baina IKTen bilakaerarekin batera, argazki eta bideoekin segitu zen.

Nerabe eta helduek darabilte, ohitura ohikoa eta kaltegarri bihurtuta, intimitateari zuzenean eragiten dioten irudi horien menpe egoteagatik eta kontrola galtzeagatik. Hirugarrenen esku daudenean, sareek ahalbidetzen duten azkartasunez zabaldu daitezke gainera, horrek aztarna digitalean kalte handiagoa sortuz.

Gurasoak kudeaketa-softwareren bat erabil dezakete, baina erlaxaziorik gabe; zure esku dago gainbegiratzerik onena. Gehiegizko blokeoa kaltegarria izan daiteke era berean. Irekita eduki bere heldutasun-mailarako interesgarria eta egokia den edukia desblokeatzeko aukera, eta adostu haiekin iragazkiak, murrizketak eta denbora-tarteak.

Arreta-neurriak online jokoan

Gomendagarria izaten da zer joko mota erosten zaizkien zaintzea, baita horien profiletan partekatzen diren datuak egiaztatzea ere, partidak sarean jokatzen dituztenean.

Zein da lehen mugikorra eskuratzeko gomendatutako adina?

Mendekotasuna eta premia alde batera utzita, teknologia bizitzako ia esparru guztietan dago presente. Hala ere, noiz esan daiteke adingabe bat gai dela gailua behar bezala erabiltzeko?

Ildo horretan, uste da haurrek 12 urte bete baino lehen ez luketela teknologia hori erabiltzeko aukerarik izan behar. Adin hori adituek mugikorra erabiltzeko gomendatutako gutxienekoa bada ere, agerian uzten dute zenbait aplikazio, hala nola, WhatsApp edo hainbat sare sozial, ez direla 15 edo 16 urte bete aurretik erabili behar. Bestela esanda, 12 urterekin, mugikorra izan lezakete jolasteko eta multimedia-edukiak modu erregulatuan ikusteko, baina ez da gomendatzen sare sozialetan profil bat eginda edukita izatea.

Hala ere, errealitatea oso bestelakoa da. Amerikako Pediatrics aldizkarian argitaratutako azterlan batek dio haurren % 35ek tableta edo smarphone-a dutela. Nolanahi ere, kasu gehienetan erabilera behar bezala kudeatzen dela nabarmentzen dute (batez beste, 115 minutu egunean), eta gehien erabiltzen den aplikazioen artean Youtube Kids nagusitzen da.

Pribatutasuna, erreferentzia-ezaugarria

Elementu hori ongi babestu behar da. Funtsezkoa da sustoak saihesteko: beren espazioa errespetatu behar duzu, sareetan zein pertsona jarraitzen duten gisako kontuez interesaturik, edota ezezagunekin informazio edo argazkirik partekatu ez dezaten behatu, halako egoerek jazarpen eta xantaia eragin baitezakete.

Izen errealaren ordez, nick edo ezizen bat erabiltzea komeni da. Inola ere ez da zehaztu behar non bizi den ezta norekin ere, zer ikastetxe edo kirol-klubetakoa den eta abar, besteei lokalizatzen ez uzteko.

Tutoreek dute erantzukizuna

DBA-ak gogorarazten digu beste pertsona batzuen iseka bat adieraztea edo eduki sentikorrak argitaratzea gainerakoen eskubideak urratu ditzakeela eta legearen aurka joan daitekeela. Gurasoek edo legezko tutoreek erantzukizun zibila dute, seme-alaba adingabeek egindako arau-hauste administratibo edo delituek eragindako kalte eta galera material eta moralei dagokienez. Honen harira, solidarioki erantzungo diete beren seme-alaba adingabe eta 14 urtetik gorakoei datuak babesteko araudia urratzeagatik ezarritako isunen kasuan.

Egin ezazu zure esperientzia digitalengan ingurune atsegina.

Zaindu zure seme-alaben izen ona, baita zurea ere.