Gabonak, familia askorentzat, ilusio eta tradizioz beteriko une bat da… baina baita presak, erosketa oldarkorrak eta xahuketa handia metatzen diren momentu bat ere bai. Urtetik urtera prezioak igo egiten dira, eskaintzak aurreratu egiten dira eta tranpa komertzialak geroz eta ohikoagoak bihurtzen dira. Honela, kontsumo handiko edozein unetan gertatzen den bezala, arriskuak areagotu egiten dira: publizitate engainagarria, online iruzurrak, finantzaketa toxikoak, itzuli ezin diren opariak edo prometitzen zutena betetzen ez duten produktuak.
Horregatik, EKA/ACUVetik, garai honetan patxadaz, segurtasunez eta batez ere zentzu kritikoz jarduten lagundu nahi dizugu. Gure helburua ez da kontsumoa sustatzea, baizik eta egiten duzun erosketa bakoitza arduratsua, informatua eta zure balioekin lerrokatua izateko tresnak eskaintzea.
Izan ere, kontsumitzea saihestezina da, baina nola kontsumitzen dugun erabakitzea gure esku dago.
1- Planifikatu erosi aurretik: erosketa oldarkorren aurkako antidotoa
Recuerda que la improvisación es el mejor aliado de la mala decisión. En Navidad, el marketing se diseña Gogoratu inprobisazioa dela erabaki txarraren aliaturik onena. Gabonetan, marketina gure defentsak apurtzeko diseinatzen da: argiak, presak, “gaur bakarrik”, “unitate mugatuak”, ikaragarri onak diruditen deskontuak… Horregatik, gure lehenengo aholkua ere garrantzitsuena da:
- Egin zerrenda bat hasi aurretik: opariak, janaria, dekorazioa… dena.
- Ezarri gehieneko aurrekontu bat, eta ez mugitu, behar-beharrezkoa ez bada behintzat.
- Berrikusi aukera jasangarriagorik badagoen, hala nola opariak, tokiko produktuak, bigarren eskuko aukerak, esperientziak…
Plangintza beti izango da baliabiderik indartsuena presio komertzialaren aurrean.
2- Prezioak eta eskaintzak: nola antzeman engainurik ohikoenak
Gabonetan Black Friday-aren ohiko iruzurretako asko errepikatzen dira: prezio puztuak, merkealdi faltsuak, letra txikian desagertzen diren ustezko deskontuak. Ildo honetan, legea argia da: beheratutako prezioa beti alderatu behar da azken 30 egunetako preziorik baxuenarekin. Baina baldintza hau ez da beti errespetatzen. Horregatik gomendatzen dugu:
- Prezioen historikoa egiaztatzea webguneetan eta konparatzaileetan.
- Saihestu erosketa azkarrak, deskontua benetakoa den aztertu gabe.
- Ez fidatu “egia izateko gehiegi onak” diren eskaintzetaz: askok produktu egokituak, baldintza zorrotzak edo bermearen muga handiak ezkutatzen dituzte.
Gogoratu, beraz, erosketarik onena ez dela merkeena, gardenena baizik.
3- Online erosketak: segurtasuna, bermeak eta funtsezko eskubideak
Merkataritza elektronikoa urtetik urtera hazten ari da, baina iruzurrek ere gora egiten dute. Horregatik, erosi aurretik:
- Egiaztatu webgunea: egiaztatu URL-a segurua dela (bilatu https), egiaztatu harremanetarako informazioa benetakoa dela, berrikusi itzulketa-politika eta bilatu beste erabiltzaile batzuen iritzi egiaztatuak.
- Gogoratu zure eskubideak: 14 egun dituzu arrazoia justifikatu gabe online erositako edozein produkturi uko egiteko, legezko bermea 3 urtekoa da (denda fisikoan bezala), itzulketa-gastuak argi eta garbi azaldu behar dira ordaindu aurretik, eta web orri batek zuzeneko transferentzia edo Bizum bidez bakarrik ordaintzeko aukera ematen badu… ez fidatu.
4- Erosketak denda fisikoan: lasaitasuna, hurbiltasuna eta eskubide solidoak
Tokiko merkataritzan erosteak abantaila nabarmenak ditu: zuzeneko tratua, aholkularitza, tokiko ekonomiari laguntzea eta ingurumen-inpaktu txikiagoa. Baina hemen ere kontuan izan beharreko zenbait puntu daude:
- Dendak itzulketak onartu behar ditu normalean egiten badu, baina honen berri eman beharra du.
- Bermea online merkataritzako berdina da: 3 urte.
- Gorde beti tiketa, oparia preziorik gabe badoa ere: zure proba nagusia da zerbaitek huts egiten badu.
Eta, batez ere, gogoratu: produktua akatsen bat badu, dendak konpondu, ordezkatu edo dirua itzultzeko legezko betebeharra du.
5- Finantzaketak, epekako ordainketak eta revolving txartelen arrisku handia
Gabonetako kanpainan ugaritu egin dira “orain erosi eta gero ordaindu” bezalako formulak. Batzuk erabilgarriak izan daitezke… baina beste batzuk oso arriskutsuak dira. Revolving txartelak bereziki, kontsumoaren ikuspegitik kaltegarriak eta oso toxikoak direla uste baitugu.
Zergatik?
Interes oso altuak eta kapitalik ia amortizatzen ez duten gutxieneko kuotak dituztelako. Ohikoa da erosketa txiki batengatik — adibidez, mugikor bat, etxetresna elektriko bat edo jostailu bat — hirukoitza ordaintzen amaitzea.
Horregatik, finantzatu aurretik:
- Irakurri ondo kontratua.
- Saihestu bi minututan ulertzen ez dituzun produktuak.
- “Revolving” hitza ikusten baduzu, esan ezetz.
6- Gabonetako iruzurrak: urtetik urtera gero eta ohikoagoak
Gabonak dira une gogokoenak online iruzurgileentzat eta baita mamu-dendentzat ere. Hauek dira iruzurrik ohikoenak:
- Marka ofizialak imitatzen dituzten webguneak.
- Gezurrezko iragarkiak sare sozialetan.
- Inoiz iristen ez diren produktuak.
- Aldez aurretik ordaintzea eskatzen duten “super eskaintza” susmagarriak.
- Mezularitza-enpresak ordezten dituzten mezuak edo SMSak.
7- Bermeak, itzulketak eta tiketak: inoiz bistatik galdu behar ez duzuna
Gabonetako arazo gehienak ondoren datoz: onartzen ez dituzten itzulketak, opari akastunak, berme nahasiak… Horregatik, gogoratu:
- Tiketa edo faktura = gure funtsezko proba.
- Bermea 3 urtekoa da, berdin dio beheratuta zegoen ala ez.
- Online merkataritzan, atzera egin dezakezu, azalpenik eman gabe.
- Dendek argi eta garbi jakinarazi behar dute itzulketa-politika desberdinak dituztela.
Informazioa argi ez badago, idatziz eskatu.
8- Kontsumo arduratsua: nola saihestu erosketa oldarkorrak
Gabonak emozionalak dira, eta hor dago arriskuaren zati handi bat, izan ere, garai honetan maitasunez edo konpromisoz erosten da. Horregatik, galdera hauek egiteak lagun zaitzake:
- Pertsona horrek benetan behar al du erosi diodana?
- Ba al dago alternatiba jasangarriagorik, iraunkorragorik edo hurbilagorik?
- Presarekin erosi dut?
- Nire hileko aurrekontuari asko eragingo dio?
Hobeto kontsumitzea norberaren burua zaintzea ere bada.
Gabon kontzienteagoak, seguruagoak eta gureak
Gabonen epea ez du zertan gehiago gastatzearen sinonimo izan behar. Hurbilekoa zaintzeko, buruarekin aukeratzeko, eredu iraunkorrak babesteko eta kontsumitzaile gisa ditugun eskubideak gogoratzeko garaia da, edo izan beharko luke.
EKA/ACUVetik bide honetan lagundu nahi dizugu, informazio zorrotza, tresna argiak eta pertsonak zein planeta erdigunean jartzen dituen ikuspegia eskainiz. Gakoa ez da erosketei uko egitea, baizik eta nola egin erabakitzea, garenarekin eta eraiki nahi dugunarekin koherenteak izan gaitezen.
Hobeto kontsumitzea hobeto bizitzea ere badelako.